Geschiedenis Sint Petersburg

Sint-Petersburg is in 1703 gesticht door Peter de Grote en telt heden bijna 5 miljoen inwoners. Op zijn talrijke verkenningsreizen door de delta was bij Peter I de gedachte gerijpt om zijn residentie naar het noorden van Rusland te verplaatsen, om op het drassige eiland in de monding van de Neva de nieuwe hoofdstad van het Russische rijk te laten verrijzen, zo mogelijk nog eleganter dan de andere Europese hoofdsteden. Met dit doel voor ogen had hij de beroemde architect Domenico Trezzini als hofarchitect gecontracteerd en hem met het ontwerp van de stad belast. Trezzini, die zich in Rusland Andrej Petrovitsj noemde, begon reeds in april 1703 met de uitvoering van de eerste ontwerpen. In 1708 riep Peter de Russische aristocratie en kooplieden op, aan de monding van de Neva huizen te bouwen. De adel en ambtenaren waren ontzet, het oude Moskou moesten ze ruilen voor een door muggen geplaagde pioniersnederzetting. Bovendien stonden de Zweden nog onverslagen op Russische bodem en dreigden zich het Nevagebied weer toe te eigenen. Pas nadat Peter de Zweden in de slag bij Poltova (1709) definitief verslagen had gaf de aristocratie aarzelend toe. Miljoenen boomstammen werden diep in de modderige bodem geheid en daarop houten huizen gebouwd, die echter bij de jaarlijkse overstromingen steeds weer instortten of zelfs werden weggespoeld. Toen bouwde Trezzini de eerste stenen gebouwen nl. Het Zomerpaleis van de tsaren, de Petrus en Paulus kathedraal. In 1712 verplaatste Peter de Grote zijn residentie officieel van Moskou naar de Neva. In het begin werd de naam van de stad geschreven als Sint-Petersburgh soms Sint-Petersburch, want zo hadden de Hollandse scheepsbouwers de stad naar de beschermheilige van de tsaar genoemd. Peter I bepaalde dat de naam als Pietersburch uitgesproken moest worden.

Tezamen met de tsaar moesten noodgedwongen ook de buitenlandse gezanten en de ambtenaren van de ministeries naar de Neva verhuizen. Kooplui en ambachtslieden volgden. Zo leek Sint-Petersburg nog tientallen jaren op een bouwterrein waar voortdurend zo'n 22.000 arbeidskrachten werkten. Hollandse molens dreven pompen en houtzagerijen aan, boomstammen en stenen moesten met wagens, sleden en schepen van verre worden aangevoerd. Toen er in 1714 gebrek aan steenhouwers was gaf de tsaar bevel dat er tot nader order alleen nog maar in de nieuwe hoofdstad stenen gebouwen vervaardigd mochten worden. Noodgedwongen trokken de metselaars en steenhouwers naar Sint-Petersburg waar ze werk in overvloed vonden. Uit westerse landen kwamen architecten en beeldhouwers, die de stad gestalte gaven volgens de opzet van Trezzini. Elk jaar verwoestten echter grote branden en overstromingen hele stadswijken, die spoedig daarna mooier dan ooit herrezen. Nog steeds betwijfelde de adel of de stad Peter de Grote zou overleven. Peters opvolgers Catharina I Peter II Anna en Ivan IV bekommerden zich inderdaad weinig om Sint-Petersburg. Pas Peters dochter Elizabeth (1741-1762) zette het werk van haar vader met grote inzet en geestdrift voort. Zij belastte Bartolomleo graaf Rastrelli met de bouw van het Winterpaleis, het Smolnujklooster en het slot in Tsarskoje Selo (tegenwoordig Poesjkin). Met talrijke andere gebouwen, en ontwerpen van nieuwe wijken vormde hij het stadsbeeld van Sint-Petersburg.

De classicistische bouwstijl volgde de barok op. Uit de Napoleontische oorlog kwam Rusland als grootmacht te voorschijn. Alexander I gaf Karel Ivanovitsj Rossi opdracht hele pleinen, straten en gebouwen te bouwen. De Grote generale staf, het Michailovpaleis tegenwoordig het Russisch museum, het Alexandratheater,tegenwoordig het Poesjkintheater zijn de mooiste classicistische scheppingen van deze bouwmeester. Sint-Petersburg was niet alleen een stad van paleizen en kathedralen, schone kunsten en wetenschap, maar als residentie van de tsaren ook het centrum van de opstanden waardoor de maatschappelijke orde van Rusland, die met de geestelijke en economische ontwikkeling van het land geen gelijke tred gehouden had, veranderd moest worden. Na 1789 kregen de ideeën van de Franse revolutie ook in de gelederen van de jonge aristocraten talloze aanhangers, die zich verenigden in geheime verbonden.

De onverwachte dood van Alexander I was de aanleiding tot een opstand. Op het Senaatsplein van Sint-Petersburg weigerden op 26 december 1825 soldaten van de garde de eed aan de nieuwe tsaar Nicolaas I af te leggen. Mar dit leidde helaas tot een bloedige gebeurtenis want de opstand werd verraden en door de troepen van de tsaar te neer geslagen. Op 13 maart 1881 werd tsaar Alexander 11 in Sint-Petersburg, het slachtoffer van een bomaanslag. Toen omstreeks de jaarwisseling 1904/1905 vele arbeiders van de Poetilovfabriek, de grootste wapenfabriek van Sint-Petersburg, ontslagen werden brak er een staking uit die zich binnen enkele dagen uitbreidde tot alle bedrijven van Sint-Petersburg. In 1905 was het toneel van een eerste, mislukte revolutie. In 1914 werd Sint-Petersburg omgedoopt in Petrograd: Sankt Peterburg klonk te Duits, en Rusland was in oorlog met Duitsland. Tijdens deze Eerste Wereldoorlog volgden in 1917 de Februarirevolutie en de Oktoberrevolutie, die respectievelijk het einde van de tsaren en het begin van de sovjettijd inluidden. Petrograd verloor zijn status als hoofdstad. In 1924 kreeg Petrograd de naam Leningrad, als eerbetoon aan de overleden Lenin. In de volgende jaren ontwikkelden zich grote industrieën, de haven werd vergroot en nieuwe woonwijken verrezen op de moerassige grond.

Op 22 juni 1941 onderbrak de Tweede Wereldoorlog, voor de Russische bevolking de Grote Vaderlandse oorlog, de gestage ontwikkeling van Leningrad. Nauwelijks twee maanden later stonden de pantsereenheden van het Duitse leger voor de poorten van de stad. Begin september hadden Duitse en Finse troepen met de inname van Petrokrepost, de oude sleutelburcht, de ring om Leningrad gesloten. De belangrijkste levensbehoeften konden alleen nog via de lucht en 's winters over het bevroren Ladogameer worden aangevoerd. Tijdens de 900 dagen durende blokkade kwamen 18000 inwoners door bommen en granaten om het leven en 650 000 mensen bevroren of verhongerden. De bedrijven in Leningrad werkten dag en nacht onder de moeilijkste omstandigheden. In januari 1943 doorbraken de sovjettroepen bij Petrokrepost de belegeringsgordel. Toch zou het nog een jaar duren eer het rode leger in de slag van Leningrad (van 14 tot 27 januari 1944) de omsingeling definitief verbrak. De 200 km lange blokkadelijn wordt tegenwoordig gemarkeerd door een 'groene gordel van de roem' met 60 monumenten. Het grootste gedenkteken staat op het Overwinningsplein. In 1951 was de door de blokkade aangerichte schade grotendeels hersteld. Tevens werd Bolshoi, Krestovsky brug over de Nevka werd afgemaakt. In 1955 werd de eerste metrolijn in gebruik genomen. De opvolgende jaren waren in de ban van de uitstraling van USSR en de stad van Lenin. De meerjaren plannen werden uitgevoerd maar deze hielden vaak geen rekening met de historische waarden van gebouwen en de onderhoudsachterstand begon en het resultaat is heden ten dagen duidelijk waarneembaar. In 1973 werd een nieuw vliegveld in gebruik genomen Pulkovo 1 en in 1986 werd de 2de geopend. In 1988 werd de magisch grens van 5 miljoen inwoners gehaald en een jaar later werd het historisch centrum op de wereld erfgoedlijst van het UNESCO geplaatst en de oneindige restauratie kan beginnen. In 1991 kreeg de stad haar oorspronkelijke naam Sint Petersburg terug. Hoewel er nog veel moet worden gedaan aan de wederopbouw van de stad ziet men de toekomst rooskleurig.